Begin maart 2017 vond de 30e editie van het Transmediale Festival in Berlijn plaats. Dit kunstenfestival onderzoekt de grens tussen mens en technologie, en is uitgegroeid tot wereldwijde pionier op het gebied van de digitale cultuur. Brabant ontwikkelt zich de laatste jaren op dit zelfde terrein in razendsnel tempo (denk aan festivals als STRP, Night of the Nerds, Dutch Design Week en Playgrounds). Brabant C scout Joy Arpots bracht een bezoek aan de Transmediale met als doel: het opsporen van de nieuwste trends en het onderzoeken van samenwerkingsvormen en mogelijkheden tot uitwisseling.

Geschreven door Joy Arpots

Het Transmediale festival vond van 2 februari tot en met 5 maart 2017 plaats. Ooit begonnen als het videofilmfestival VideoFest werd de scope in de jaren negentig verlegd naar de digitale cultuur en (nieuwe) mediakunst. Dit jaar vond het festival over een langere periode plaats en op diverse locaties in Berlijn (met als hoofdlocatie het Haus der Kulturen der Welt).

Voorafgaand aan het ‘closing weekend’ van Transmediale 2017, vertelt directeur Kristoffer Gansing me in de vroege zaterdagochtend dat het festival zich dit jaar in het bijzonder richt op de speelse, kritische en speculatieve artistieke exploraties van het thema Ever Elusive.

Onder deze noemer onderzoekt het festival de steeds vager wordende grens tussen de menselijke en niet-menselijke (technologische) ecologie. Het is opmerkelijk dat Gansing benadrukt dat Transmediale een kunstenfestival is. Uiteraard is hij bekend met de creatieve industrie, met design, met gaming en dergelijke. Maar de leidraad bij Transmediale is onomstotelijk de artistieke maatstaf.

Hart van het festival is de tentoonstelling Alien Matter, samengesteld door curator Inke Arns. Het festival richt zich daarmee op de transformerende context van mediakunst en digitale cultuur die zij de afgelopen drie decennia heeft onderzocht en gepresenteerd.

Alien Matter toonde 17 kunstinstallaties, waarvan de meest indrukwekkende Video Palace #44 – The Hidden Universe was. Een kolossaal bouwwerk van ruim 20.000 videocassettes, ontworpen door de in Berlijn woonachtige Nederlander Joep van Liefland. Zo innovatief en grensoverschrijdend als de videocassette in de jaren tachtig was, zo achterhaald en overbodig is de beelddrager dertig jaar later. Andere Nederlandse deelnemers aan de expositie Alien Matter zijn Jeroen van Loon (An Internet) en Constant Dullaart (DullDream). Dankzij een bijdrage van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie werden deze kunstenaars in staat gesteld hun werk tijdens Transmediale te vertonen.

Buitengewoon interessant was “Technology Languages of the Past, Present, and Future”, een hybride evenement met presentaties, discussies, films en een theateract waarin werd teruggeblikt op de rol die taal de afgelopen dertig jaar tijdens Transmediale heeft gespeeld.

Van social media bots tot zelfrijdende auto’s, language technologies staan centraal in het debat over artificiële intelligentie en automatisering. Taal is zowel een interface als een medium dat mensen aan computers verbindt.

In aanwezigheid van regisseur Rotraut Pape werd de cultfilm Rotron (1982) vertoond, die in luttel tijdsbestek parodieert op de science fictionklassieker Tron. Friederike Anders vertelde over het hilarische Videolabyrinth (1988), drie interactieve videogames waarin digitale software werd gekoppeld aan analoge Video8-techniek volgens de dramaturgie van soapseries als Dallas. Florian Cramer (lector Nieuwe Media aan de Hogeschool Rotterdam) keek nog eens terug op Netochka Nezvanova (NN), een van de eerste internetpersonalities (rond 2000).

“Agent Ruby” (2002) is de eerste fembot, gecreëerd door Lynn Hershmann.

Ze speelt ook de hoofdrol in de culthit Teknolust, half femme fatale, half robot. De actrice Manon Kahle leverde tenslotte een theaterprestatie van formaat als Human Browser: gedurende een half uur improviseerde ze op de ‘real time’-browserinformatie die al googelend via een koptelefoon tot haar kwam. Ze voerde dit huzarenstukje ook al eens uit tijdens Transmediale in 2006. Wat het verschil is? “De overload aan porno is nog meer, nog heftiger geworden.”

De slotavond van Transmediale was gereserveerd voor Laurie Anderson, die een nieuwe versie van haar soloperformance “The Language of the Future” presenteerde in een uitverkocht auditorium van het Haus der Kulturen der Welt (1200 bezoekers). Zichzelf begeleidend op viool, en temidden van video- en soundscapes bleek deze (bijna) 70-jarige kunstenares in topvorm. Verhalen en liederen vloeiden gedurende anderhalf uur naadloos in elkaar over. Het publiek onderging het ademloos.

De volgende middag werd Laurie in dezelfde zaal – die nu voor driekwart (!) gevuld was – geïnterviewd door de festivaldirecteur. Zo was althans de bedoeling, maar na ruim een uur slaagde Kristoffer Gansing er pas in de even hartstochtelijke als humorvolle monoloog van de Amerikaanse te interrumperen. Enkele uren later gaf Laurie Anderson een reprise van haar show “The Language of the Future”, andermaal voor een uitverkochte zaal.