”Everydays — The First 5000 Days”, Beeple
Brabant C Scout Joy Arpots deelt zijn ervaringen en bevindingen over het culturele veld in Brabant en (ver) daarbuiten. Hij neemt ons mee in de wereld van SXSW, hoe de brave new world van de bitcoin beetje bij beetje grip op hem kreeg en het fenomeen NFT dat onlangs is opgedoken. Digitale kunst waar plots heel veel geld aan uit wordt gegeven. Waarom wil je eigenlijk iets kopen dat voor iedereen zichtbaar is, iets dat je niet als privé-bezit kunt aanschaffen?
Eerst nog maar eens terug naar 2018, mijn eerste keer SXSW. Ik had een rechtstreekse vlucht naar Austin kunnen boeken, ik had een platinum badge waarmee ik alle onderdelen zou kunnen bezoeken, ik had een hotelkamer op loopafstand van het episch centrum en ik was lid van een whatsapp-groepje van Nederlanders die SXSW al vele malen eerder hadden bezocht. Dat laatste is handig, want SXSW (meer hierover onderaan de pagina) is een enorm groot en divers evenement dat onwaarschijnlijk veel keuze biedt van zeer hoog niveau. Elk uur kun je kiezen uit wel 60 verschillende onderdelen (keynotes, talkshows, paneldiscussies, workshops).
Daarnaast draaien er dagelijks vanaf de vroege ochtend tot de late avond films in een tiental bioscopen, waarvan een deel full-service is (zodat je tijdens de film complete warme maaltijden kunt nuttigen). Tegelijkertijd zijn er handelsbeurzen, productpresentaties, recepties, borrels, gaming-competities etc. En ’s avonds duizenden bandjes die optreden. Het is dus heel praktisch als je de eerste keer een of meerdere gidsen hebt die je wegwijs kunnen maken. Bovendien moet je al snel over je FOMO-gevoel (fear of missing out) heen stappen. Anders ben je na 2 dagen helemaal gefrustreerd of dolgedraaid. Zoals iemand me toevertrouwde: stel je op voorhand tevreden met de gedachte dat je het meeste mist tijdens SXSW.
”Zoals iemand me toevertrouwde: stel je op voorhand tevreden met de gedachte dat je het meeste mist tijdens SXSW.”
The brave new world van blockchain
Blockchain (meer hierover onderaan de pagina) was in 2018 (en misschien ook al in 2017?) het toverwoord tijdens SXSW. Ik had daar toen helemaal niets mee. Ik dacht louter aan bitcoins en andere cryptomunten. In de voorbereiding waren de conferentie-onderdelen, gewijd aan blockchain, dan ook volledig aan mijn aandacht voorbijgegaan. In Austin, Texas ontdekte ik dat er nogal wat lezingen en paneldiscussies over blockchain waren, en dat vrijwel iedereen het er over had. Doordat ik Nanning de Jong en Sofie Berns (‘blockchain’-experts van het Adviesbureau Berenschot) al op de eerste dag van mijn bezoek trof, is daar gaandeweg mijn interesse voor blockchain gewekt. Nanning en Sofie waren juist naar SXSW gereisd vanwege dit onderwerp. Ze hebben mij voorzichtig ingewijd in dit nieuwe systeemdenken en door het bezoeken van enkele paneldiscussies heeft deze ‘brave new world’ beetje bij beetje bezitgenomen van mij. Na een weekje snapte ik er zowaar het een en ander van, vooral in filosofische zin, minder in technologische. En ik besef inmiddels hoe veel omvattend dit fenomeen is.
Een andere SXSW
Dan is het 11 maart 2021. Vijf dagen voor aanvang van SXSW 2021, de online-editie. Een overall-ticket kost ‘slechts’ $ 250, een vlucht en een hotelkamer zijn niet nodig. Goed uitgeslapen zijn is wel een voorwaarde, want via vijf live-kanalen kun je de klok rondkijken, luisteren, chatten, je kunt van kanaal naar kanaal zappen, na vijf minuten kun je desgewenst alweer wegklikken, heb je meerdere schermen dan kun je ook meerdere kanalen volgen et cetera. En je kunt elk moment van de dag via de populaire app Clubhouse gesprekken voeren met andere SXSW-gangers en als 3D-avatar communiceren via het virtual reality platform VRChat.
”$ 69.3 miljoen, dat is ook het op twee na hoogste bod dat ooit op een kunstwerk van een nog levende artiest werd gedaan.”
Ik schreef heel bewust 11 maart. Die dag las ik in de New York Times dat “a JPG file made by Mike Winkelmann, the digital artist known as Beeple, was sold on Thursday by Christie’s in an online auction for $69.3 million with fees. The price was a new high for an artwork that exists only digitally, beating auction records for physical paintings by museum-valorized greats like J.M.W. Turner, Georges Seurat and Francisco Goya. Bidding at the two-week Beeple sale, consisting of just one lot, began at $100.”
Een exclusieve reeks nullen en enen
$ 69.3 miljoen, dat is ook het op twee na hoogste bod dat ooit op een kunstwerk van een nog levende artiest werd gedaan. Met als groot verschil dat je de ‘Rabbit’ van Jeff Koons en het schilderij van David Hockney kunt aanraken en vasthouden, ergens neer kunt zetten of aan de muur kunt hangen. Het kunstwerk van Beeple bestaat alleen online, het is digitale kunst, gemaakt met specifieke software. Iedereen kan het bekijken, elk moment van de dag, op elke plek ter wereld. Degene die er $69.3 miljoen dollar voor betaald heeft, heeft het niet als privaat bezit verworven. Hij mag zich uitsluitend de eigenaar noemen van een exclusieve reeks nullen en enen. Wat deze onbekende heeft verkregen is een NFT, een Non-Fungible Token. Daarmee zijn we weer terug bij blockchain.
De JPG-collage van Beeple werd in februari gemaakt, of ‘geslagen’, als een NFT. In vaktermen heet die handeling ‘minten’. Een beveiligd netwerk van computersystemen registreert de verkoop in een digitaal grootboek, ook wel blockchain genoemd, en geeft kopers een bewijs van authenticiteit en eigendom (een echtheidscertificaat). Een NFT is dus geen print van het digitale kunstwerk, je koopt niet de rechten van de artiest, en je koopt ook geen digitaal bestand. Je koopt een unieke (niet-inwisselbare, niet-vervangbare) code in de blockchain.
The Guardian legde het onlangs in een helder artikel over NFT’s uit: “One pound coin is pretty much the same as any other pound coin – it can be traded for exactly the same amount, and there’s no material difference between any two of them. Things that follow these rules are known as “fungible”. If units are “non-fungible”, it means that we see differences between each of them. If someone collected Panini stickers of Premier League footballers, they might all be the same size and dimensions and clearly all belong to the same set – but people will value one of a player they don’t have much more highly than one they do.”
Digitale kunst betalen met digitaal geld
Ook cryptocurrencies zijn in beginsel ‘fungible’: “Each bitcoin is worth the same as every other and is functionally identical to them too. What NFTs do, then, is allow something unique to be registered on to a blockchain. Their advocates say that this allows you to do something new when it comes to the digital world: mark something as the “original”. While every copy of a particular gif or jpeg is identical, there would only be one (or a limited number) of NFT versions of it, creating a concept similar to the real-world one of artists selling an original versus hundreds of prints of it for much less.” – The Guardian
De meeste handel in NFT’s vindt (in vaktermen heet die handelsactie een ‘drop’) plaats met de cryptocurrency van Ethereum. “Everydays” was het eerste puur digitale NFT-kunstwerk, dat door Christie’s werd verkocht en werd betaald in Ethereum. Dat betaalmiddel accepteren was eveneens een primeur voor het 255 jaar oude veilinghuis. Nog geen 2 weken later heeft ook Visa het crypto-geld geaccepteerd. En als klap op de vuurpijl adopteert China officieel een cryptovaluta en stelt het vast als hun officiële munt.
”Het eerste bericht op Twitter ooit heeft bij een digitale veiling eind maart 2,9 miljoen dollar opgeleverd.”
Crypto-art-handel
Waar vindt die ‘crypto-art’-handel plaats? Niet in een galerie, niet in een kunsthandel. Zelfs musea hebben doorgaans het nakijken. NFT’s worden verhandeld op virtuele platforms, zoals Open Sea, Nifty Gateway, Super Rare en Makers Place. Hoe dat in zijn werk gaat, was op 26 maart jl. in de Volkskrant te lezen: kunstenaar Roosje Verschoor deed een poging haar eerste NFT’s te droppen op de virtuele marktplaats Open Sea. En ofschoon de handel in virtuele kunstwerken ‘booming business’ is, blijkt uit het artikel ‘Snel schakelen’ dat het allerminst meevalt. Hoe trek je immers de aandacht, hoe val je op? Allereerst moet je beseffen dat NFT’s niet louter beeldende kunstwerken betreffen. De website van Open Sea floreert vooral met ontelbaar vele poezenplaatjes (CryptoKitties), pixel-cartoons van blote vrouwen, de razend populaire CryptoPunks etc. Je treft er liedjes aan, (TikTok)filmpjes, sportfragmenten, voetbalplaatjes, GIF-jes en tweets. Het eerste bericht op Twitter ooit heeft bij een digitale veiling eind maart 2,9 miljoen dollar opgeleverd. Een zakenman in Maleisië kocht de tweet van Twitter-oprichter Jack Dorsey.
Marktwaarde in plaats van de intrinsieke waarde
En ben je op Open Sea eindelijk bij de afdeling ‘Art’ aanbeland, dan stuit je op liefst 1.308.437 digitale kunstwerken. Kunstenaar Verschoor ontdekte dat die kunst het goed doet die zeggingskracht heeft, het werk moet direct aanspreken, ‘right-in-your-face’. Rondneuzen op Open Sea versterkt de indruk dat de echte kunstliefhebbers hier weinig te zoeken hebben. Het platform lijkt vooral in trek bij ‘rijke internet-millennials’. Het draait bovenal om (crypto)geld, niet om kunst. Tenzij het een bepaald kunstwerk is waarmee je veel geld kunt verdienen.
Niet de intrinsieke waarde van kunst, maar de marktwaarde van die kunst, wat die kunst als handelswaar kan opleveren. Geld is dan de kern van de zaak, of uiteindelijk van het concept waarde. Cryptomunten verkennen de grenzen van die concepten. De waarde van een dollar is een dollar en die waarde wordt gegarandeerd door het Amerikaanse leger, de NAVO e.d. Er zit niets van ‘echte’ waarde achter, niets anders dan ons geloof in de dollar (en ons vertrouwen in de rechtsstaat). Dat was trouwens wel anders toen iets als goud er nog achter stak. Nu is bitcoin een virtuele code die gebaseerd is op een (sterk) verhaal. Zolang we geloven in leger, rechtsstaat en dat verhaal zijn dollar en ook bitcoin waardevol. It’s all about storytelling, fake, false, fungible…
In feite geldt dat evenzo voor ‘de eerste vuursteen’ of ‘de oudste rotstekening’. Zonder bijbehorend verhaal is het louter een stukje steen of een kras in een rots. Blockchain en NFT’s leggen de onverholen werkelijkheid hiervan bloot. En ja, zeg zelf, Beeple heeft gewoon het sterkste verhaal van die afgelopen 5000 dagen. “The artist, who has collaborated with Louis Vuitton and pop stars like Justin Bieber and Katy Perry, uses software to create an irreverent visual commentary on 21st century life.” (New York Times, 11 maart jl.)
Aan disruptie geen gebrek.
”Waarom wil je eigenlijk iets kopen dat voor iedereen zichtbaar is, iets dat je niet als prive-bezit kunt aanschaffen?”
Gewoon hebben of verdienmodel?
De ware kunstliefhebber – we zijn een tikkeltje afgedwaald – wordt in datzelfde Volkskrant-artikel trouwens verwezen naar de app Folia, die wel gecureerd wordt naar artistieke maatstaven. Hierbij een kunstwerk van Harmen van den Dorpel, de eerste die een NFT verkocht, in 2015 aan het Museum of Applied Arts/Contemporary Art (MAK) in Wenen.
Voordat we terugkeren naar SXSW 2021, toch nog even de vraag: waarom wil je eigenlijk iets kopen dat voor iedereen zichtbaar is, iets dat je niet als prive-bezit kunt aanschaffen. Vooralsnog lijken er twee antwoorden mogelijk.
- Het eerste luidt omdat je ‘het gewoon wilt hebben’. Dat geldt voor een stukje digitale kunst net zo goed als voor een munt uit de 17eeeuw, of voor een postzegel uit Borneo. Aldus is de NFT de ultieme uitdrukking van de waarde die onze wereld aan de uniciteit van dingen hecht (kunst in de zin van hebbedingen), misschien zelfs op gelijke hoogte stelt met de waarde die aan de uniciteit van een eigen mening wordt gehecht.
- Het andere antwoord is nog eenvoudiger: omdat de handel in crypto-art een ‘skyrocket’ verdienmodel is. De prijzen rijzen de pan uit. Voorbeeldje? Jongeman op skateboard luistert naar het nummer ‘Dreams’ van Fleetwood Mac. Dat TikTok-filmpje ging viral, en de NFT is nu te koop vanaf 500K.
Deze hype dateert al uit het najaar van 2020, maar ik miste ‘m, ik zit ook niet dagelijks op TikTok. Mick Fleetwood, de 70 inmiddels gepasseerd, kennelijk wel. Want hij was een van de keynote-speakers tijdens SXSW vorige maand. Mick vertelde dat hij ‘revanche had genomen’ op de TikTok-parodie door zelf een TikTok-filmpje te maken dat knipoogt naar de viral-hit. Met als gevolg dat ook zijn filmpje viral ging en Mick nu een heuze TikTok-held is. En een ‘believer’, hij heeft de kracht van het populaire medium ondervonden.
En hij is niet de enige, zo blijkt tijdens SXSW. Toen ik in de dagen na 11 en voor 16 maart zocht op de term NFT vond ik op de site van SXSW vrijwel niets. Ondanks het sensationele nieuws van Christie’s over de verkoop van Beeple’s ‘Everydays’ was het kennelijk te kort dag om dit recente fenomeen in de programmering op te nemen. Zelfs het meest innovatieve evenement ter wereld had dit kennelijk niet zien aan komen. Maar als ik inschakelde bij paneldebatten over cryptocurrencies, fake news en TikTok dook de NFT steevast op. Als Marc Geiger (oprichter van het rondreizende muziekfestival Lollapalooza) uit de doeken doet hoe je geld kunt verdienen aan het live-streamen van concerten, komt de NFT ter sprake. En als de Amerikaanse activiste, schrijfster en politica van de Democratische Partij Stacey Abrams als intro van haar interview een exclusieve live-song van Janelle Monae (vanuit de huiskamer van de zangeres) presenteert, liggen de crypto-brokers al op de loer. En Lenzo Yoon, CEO van Big Hit, het label van de Koreaanse boyband BTS: “Think like a marketeer, but act like a TikTok-creator, forget ads, forget likes, it’s all about connecting through stories that are rooted in authenticity.”
Politiek TikTok
Iets vergelijkbaars verneem ik, tijdens een SXSW-keynote, uit geheel andere hoek: Carahna O. Magwood, Creative Director van The White House, doet uit de doeken hoe het team Biden/Harris de verkiezingen heeft gewonnen. ‘How to design a political story in a virtual world?’, zo is haar insteek. Authenticiteit, althans de beeldvorming daaromtrent is allesbepalend. Dat gaat niet alleen over wat je zegt, maar ook hoe en wanneer je iets zegt. Daar komt lichaamstaal bij kijken, je kleding, dat ene kleine gebaar: “be wary of people that don’t challenge your thinking, ga op zoek naar en omring je juist met mensen die het niet eens zijn met jouw standpunten, neem ze mee in jouw verhaal, durf risico te nemen, wees creatief, en je wint uiteindelijk hun hart.” En ja, ook dan helpt TikTok vaak een handje. Waar Trump de wereld bestookte (en uiteindelijk ten onder ging) via Twitter, omarmde Biden (althans zijn team) het medium TikTok. En waar Trump zelfs TikTok verbood, zorgde Biden er binnen een maand na zijn aantreden als president voor dat de oorlog tegen TikTok werd gestaakt. Ik had er allemaal geen erg in, maar ik leerde het dankzij SXSW. Waarbij ik me er uiteraard van bewust ben dat TikTok een van de grote sponsoren van SXSW Interactive is.
Onenigheid in de virtuele keet
Terug naar de NFT’s, naar die NFT’s tijdens SXSW 2021. Wat schetst mijn verbazing? Onenigheid in de virtuele keet.
”En toen ontstond er ophef over de copyrights van het virtuele eigendom.”
Kunstenaar Krista Kim ontwierp Mars House, het eerste digitale huis ter wereld, en plaatste dat als NFT op het platform Super Rare (met een soundtrack van Jeff Schroeder van The Smashing Pumpkins). Daar werd stevig geboden op deze unieke NFT, uiteindelijk steeg de verkoopprijs naar 288 Ether ($ 512.000). En toen ontstond er ophef over de copyrights van het virtuele eigendom. Want de Argentijnse 3D-engineer Mateo Sanz Pedemonte, die de visualisaties ontwierp voor het Mars House, sputterde tegen: “I am afraid to say that this project is a fraud, Krista Kim never owned this project fully, I have created the project with my own hands, combined with her direction. I do possess the full intellectual property.” Maar Kim ging daar niet in mee: “Mars House is my art creation and my copyright, Pedemonte does not need to be credited because I own the copyright.” De kunstenaar heeft het bedacht en de techneut (door Kim ingehuurd en betaald als freelancer) heeft het ‘slechts’ digitaal vormgegeven naar haar aanwijzingen en inzichten.
Het is mijn verf
Een kwestie waar in een virtuele, digitaal vormgegeven (hyper)realiteit vooralsnog geen eensluidend antwoord op gegeven is. Ik moest denken aan Rembrandt die zojuist zijn Nachtwacht heeft afgerond en er zijn handtekening op wil zetten. Daar springt de verfproducent plots naar voren: ”die handtekening zet jij niet met mijn verf, trouwens dat hele schilderij behoort mij toe, want het is allemaal mijn verf. Die clair-obscur-techniek zou niet bestaan zonder mijn verf!”
Nou denk ik niet dat het werk van Pedemonte te reduceren valt tot de productie van verf, maar een virtuele ruzie als deze is in wezen niet veel anders dan een ordinaire ruzie bij een marktkraam. Zelfs bij blockchain is de mens zelve dan de zwakke schakel. Op DEZEEN ging de discussie nog een tijdje voort, lees vooral de ‘comments’ (zoals: “his visualisation is no more a house ‘design’ than a wet dream is a relationship”):
”Simpel gezegd: Steenkool voedt de bitcoin.”
Catastrofale bedreiging
Ik sluit af met mijn ernstige bedenkingen tegen deze digitale revolutie. Blockchain is een catastrofale bedreiging voor het milieu en het klimaat, en bijgevolg geldt dat evenzo voor NFT’s. Het oplossen van de cryptografische puzzel kost immers een enorme hoeveelheid computerkracht en dus ook energie. Het berekenen van die unieke codes met nulletjes en eentjes vreet onwaarschijnlijke hoeveelheden energie. Reuze-servers draaien in veelvoud dag en nacht. Geschat wordt dat het ‘minen’ van cryptovaluta in het huidige tempo 59 TWh elektriciteit per jaar (dat is meer dan de helft van heel Nederland) verbruikt. Een bijkomend probleem van blockchain is bovendien het feit dat de meeste ‘mine’-faciliteiten zich bevinden in regio’s die sterk afhankelijk zijn van op steenkool gebaseerde stroom (vooral China). Simpel gezegd: ”steenkool voedt de bitcoin”.
Ruim 150 jaar geleden, in 1865, nam de Engelse econoom William Stanley Jevons waar, dat technologische verbeteringen die de efficiëntie van het gebruik van steenkool deden toenemen, in een breed scala van industrieën juist leidden tot een verhoogde consumptie van steenkool. Hij stelde dat men er, in tegenstelling tot wat men zou verwachten, niet op kan rekenen dat technologische verbeteringen het brandstofverbruik verminderen. In de economie is deze Paradox van Jevons, soms ook het Jevons-effect genoemd, de stelling dat technologische vooruitgang die de doelmatigheid verhoogt, waarmee een productiefactor wordt gebruikt, er toe neigt de mate van consumptie van die factor te laten stijgen in plaats van te laten afnemen. Het is het extreme geval van het zogenaamde rebound-effect. En de NFT is de onbetwiste overtreffende trap. “This was a game, it’s now turning into a disaster”, stelt Camilo Mora, professor milieu-geografie aan de University of Hawaii, Manoa. “Not only the environmental [toll], but the social and ethical.”
Nieuwsgierig geworden naar Crypto art & NFT’s? Check dan: PLAYGROUNDS TV: Crypto Art + NFTs – Vrijdag 9 april, 20.30 – 22.00 uur
Playgrounds-directeur Leon van Rooij praat met filmjournalist Dana Linssen, oprichter en directeur van het Nxt Museum Merel van Helsdingen, en visual artists Rizon Parein en Nick DenBoer: Will they think NFTs are a Yay or a Nay?
