Graffiti, street art of murals? Hoe het ook heet, ook in Brabant wemelt het ervan. Breda, Den Bosch, Eindhoven en Tilburg hebben allemaal hun eigen graffitiprogramma en streetartcultuur. Helmond doet trouwens ook aardig mee: daar is nog niet zo heel lang geleden de grootste muurschildering van Nederland gemaakt. 

Moderne graffiti, met zijn oorsprong in subculturen als punk en hiphop, werd lange tijd bestempeld als  vandalisme. Nu, jaren na de hoogtijdagen van de spuitbushooligans uit de jaren tachtig en negentig, is graffiti volwassen geworden. Geëvolueerd tot een meer geaccepteerde vorm van creativiteit en gepromoveerd tot tool voor onder meer opbouwwerkers en placemakers. Populair om de buurt extra kleur en energie te geven, of om het verhaal van de stad en zijn bewoners te verbeelden. 

Beeld door Edwin Wiekens 

De vlucht uit Breda | Blind Walls Gallery

In Breda wordt met Blind Walls Gallery sinds 2015 letterlijk gewerkt aan een museum op straat. Nationale en internationale straatkunstartiesten worden uitgenodigd om zich te laten inspireren door de (historische) verhalen van de stad.

Verrijking van het straatbeeld
Dat resulteerde tot nu toe in zo’n 140 muurschilderingen. Geen lukrake creatieve uitspattingen, maar serieuze kunstwerken die na grondig onderzoeken en ontwerpen aangebracht worden ter verrijking van het straatbeeld, in samenspraak met gemeente en woningbouworganisaties, het stadsarchief en de bewoners van Breda.

Terwijl een aantal van deze creaties alweer is verdwenen (er wordt wel eens een muur afgebroken), staan er voor volgend jaar weer nieuwe projecten op de rol. Blind Walls Gallery organiseert inmiddels een doorlopend programma met onder meer artists in residence, talentontwikkeling, stadsrondleidingen in verschillende talen, een webshop en (sinds dit jaar) een tweedaags filmfestival over straatkunst in Chassé Cinema.

Enorme impact
Een van de meest in het oog springende werken van de afgelopen twee jaar is ‘De vlucht uit Breda’, gemaakt door TelmoMiel (Telmo Pieper en Miel Krutzmann) en gebaseerd op de evacuatie van 50.000 Bredanaars aan het begin van de Tweede Wereldoorlog.

Hoewel de grootschalige volksverhuizing achteraf onnodig bleek – de stad werd door de Duitsers ingenomen zonder een schot te lossen – vielen er onder de vluchtelingen in totaal 104 slachtoffers. De impact was en is enorm: het is tot op de dag van vandaag een veelbesproken onderwerp, onlosmakelijk verbonden met de historie van de stad.

Baken van en voor de stad
Ter herinnering is de evacuatie nu verbeeld in deze imposante muurschildering, waarvoor het kunstenaarsduo zich liet inspireren door het verhaal van evacuees Willem de Kok, zijn hoogzwangere vrouw en vijf kinderen. Het gezin dat tijdens de vlucht een veilig onderkomen zocht in een meisjesschool in het Belgische Sint Niklaas – maar besloot elders onderdak te zoeken omdat een meegereisde ezel hevig tegen de schuilplaats protesteerde – ontsnapte hier ternauwernood aan de dood, omdat het gebouw niet veel later werd gebombardeerd.

De voorstelling van het meisje met de ezelsoren, bloemen en vlaggetjes in de mural aan de Tuinzigtlaan vormt een symbolische verwijzing naar het verhaal van de historische evacuatie van 1940. Het maar liefst 27 meter hoge werk kwam in 2020 tot stand in samenwerking met Brabant Remembers, en wordt sindsdien door veel Bredanaars gezien als een baken van en voor de stad.

Meer info:
www.blindwalls.gallery
www.telmomiel.com 

Beeld door Luuk Hoevenaars 

Eindhoven de kleurrijkste | Tunnelvisie

Ook in en rondom Eindhoven wordt al jaren met streetart-kunstenaars gewerkt aan verbetering en verfraaiing van de openbare ruimte. Op initiatief van de gemeente werd in de lichtstad gestart met het project Tunnelvisie.

Creatief met een positief effect
Hier is de insteek weliswaar creatief, maar niet per se vanuit historisch perspectief. In Eindhoven, dat een rijke geschiedenis in graffiti kent, onder meer dankzij de Berenkuil, waarin jaarlijks ook graffitifestival Step in the Arena plaatsvindt, draait het in de eerste plaats toch vooral om onderhoud en veiligheid.

Tunnels, viaducten en spoorwanden (er zijn er in Eindhoven meer dan in andere Brabantse steden, omdat in de stad veel verhoogde infrastructuur is aangelegd), worden vaak als ongezellig of onveilig ervaren. Om daar verandering in te brengen, is de gemeente in 2016 gestart met een (tunnel)visie: wanneer een plek na verloop van jaren onderhoud nodig heeft, wordt deze met streetart getransformeerd tot een kunstwerk met een positief effect op de omgeving.

De kleurrijkste
Wat begon met een ode aan de ‘Silly Walks’ van de tv-serie Monty Python in het Dommeltunneltje (John Cleese was zelf aanwezig om het te onthullen), heeft in zes jaar geleid tot tientallen fraaie schilderingen verspreid door de stad. Het lokale dagblad kopte onlangs naar aanleiding van het project zelfs: ‘Eindhoven nu ook de kleurrijkste’.

Het meeste is door de jaren heen goed gedocumenteerd. Luuk Hoevenaars fotografeerde zich lens, en tijdens grotere projecten zijn door de kunstenaars zelf timelapses gemaakt. Het beeldmateriaal is verenigd in een speciaal ontwikkelde app die geïnteresseerden ook rondleidt langs de openbare kunst.

Overbruggen
Een van de meest opvallende creaties is de serie ‘Overbruggen’, waarmee de makers vertelkracht willen geven aan de onzichtbare wereld van de Eindhovense hightechindustrie op viaducten in het noordwesten van de stad.

Daar nemen de illustraties van Robin Nas je mee in de wereld van biomimicry (de wetenschap die voorbeelden uit de natuur gebruikt voor menselijke toepassingen); liet Johan Moorman zich inspireren door Yaskawa en Anteryon (bedrijven gespecialiseerd in het maken van robotarmen en lenzen); en werd met BioArt Laboratories samengewerkt aan een kunstwerk waarbij schimmels en bacteriën van buurtbewoners en ondernemers op grootformaat werden gevisualiseerd om diversiteit en inclusiviteit in de stad uit te dragen.

Meer info:
www.eindhoven.nl
www.lukedaduke.nl 

Feest van beweging | Simone Post voor Vlisco

Van een ander kaliber is de recente transformatie van het hoofdkantoor van Vlisco in Helmond. Dat project staat in tegenstelling tot de initiatieven in Breda en Eindhoven echt op zichzelf. Een unicum dus.

2500 vierkante meter
Vlisco besloot ter ere van het 175-jarig jubileum het betonnen hoofdkantoor volledig in een nieuwe jas te steken. Simone Post, die ook werkzaam is als ontwerper voor het Helmondse bedrijf, kwam tot een idee in de geest van de levendige printontwerpen waar de stoffenfabrikant bekend om staat.

Het resultaat is de grootste muurschildering van Nederland, ruim 2500 vierkante meter groot. Een volledig met rollers en kwasten vervaardigd kunstwerk waaraan schilderscollectief De Strakke Hand (dat onder meer ook in Eindhoven actief was voor Tunnelvisie) onafgebroken drie maanden heeft gewerkt.

De grootste uitdaging
De opdracht was even duidelijk als ambitieus: voorzie dat verschrikkelijke gebouw van een uiterlijk dat de missie van Vlisco met trots uitdraagt, om design en creativiteit centraal te stellen in alles wat ze doen. Maar ja, hoe pak je zoiets aan, op zo’n groot formaat?

Voor ontwerper Post, die vaak werkt met kleur en ‘zachte’ materialen, was de grootste uitdaging niet zozeer het beton, als wel de schaal van het project. Textiel, vloerkleden en interieurobjecten hebben een totaal andere verhouding, dit is zo enorm. Dus hoewel ook dit ontwerpproces begon met schetsen en tekeningen, moest het wel anders worden aangepakt dan ze gewend is.

Opschalen voor impact
De Strakke Hand is vroeg in het proces benaderd voor advies. Hoewel het ook voor hen de grootste schildering ooit was, hebben zij ervaring met het werken in deze afmetingen, en dat was meer dan welkom. Snel werd duidelijk dat het ontwerp moest worden opgeschaald voor de gewenste impact. En dat de uitvoering heel systematisch aangepakt moest worden: eerst grof, laag voor laag, vlak over vlak, en uiteindelijk: strakke outlines.

Onderzoekend, spelenderwijs en in goede samenwerking mag het resultaat er zijn: ‘Fest of movement’ is letterlijk een feest van kleur en beweging, helemaal in stijl van Vlisco met het handschrift van Post. Niet voor niets werd het schilderwerk dit jaar genomineerd voor een Dutch Design Award in de categorie Best Commissioning.

Meer info:
www.simonepost.nl
www.vlisco.com
www.strakkehand.nl

Beeld door Ronald Smits
Tekst door Twan Hofman