Toch best bijzonder: de radio kent zijn oorsprong in Eindhoven. Dit gegeven ligt aan de basis van Cosmic Radio, een multidisciplinair project van het internationale kunstenaarscollectief Shock Forest Group. Zij doen gedurende twee periodes van drie weken in Eindhoven onderzoek naar radio in de breedste zin – en dan wel op een erg ‘out of the box’ manier.

Dat er een sterke link is tussen Eindhoven en de radio, is misschien een verrassing voor sommigen. Maar toch is dit echt de plek waar het eerste radiotoestel het daglicht zag. In 1927 presenteerde Philips het eerste radiotoestel én werd met het radiozender PCJ een pionier op het gebied van de korte golf. Deze geschiedenis, maar ook het heden en de toekomst, staat centraal in Cosmic Radio. Onder deze noemer doet de Shock Forest Group – een gemêleerd kunstenaarscollectief opgericht door de bekende Amerikaanse producer Nicolas Jaar – dit jaar onderzoek naar onder meer elektromagnetische golven in Eindhoven. De resultaten hiervan zullen getoond worden op twee verschillende momenten dit jaar, en wel op een manier en in verschillende vormen die niet te voorspellen zijn: in de vorm van een installatie, symposium, expositie, soundscape of talk.

Een mix van perspectieven
Dat de Shock Forest Group nu neerstrijkt in Eindhoven, heeft alles te maken met creative producer en curator Frank Veenstra (Unusual Suspects). Hij zag de groep – die naast Jaar verder nog bestaat uit zes andere professionals die actief zijn in de mode, linguïstiek, beeldende kunst, data-analyse, grafische vormgeving en ecologie – voor het eerst in 2019. In Het Hem Zaandam toonde het collectief het project ‘No Camouflage’, waarbij in het gebied meerdere lagen van koloniaal, ecologisch en institutioneel geweld werden blootgelegd. “De veelzijdigheid van die groep trok me erg aan”, vertelt Frank Veenstra, die toen voor het STRP Festival werkte. “Er zijn natuurlijk veel collectieven actief in de kunstwereld, maar vaak wel binnen één discipline. Deze groep mengt meerdere disciplines, dat maakt het interessant. Daarnaast spreekt hun engagement me aan; ze hebben ook een activistische mind-set.”

Kosmische straling
En dus besloot Veenstra om het collectief te vragen voor het STRP Festival, dat dit jaar als thema ‘The art of listening’ had. “Zij wilden wel het radio-thema en de connectie met Eindhoven onderzoeken”, zegt Rogier Telderman, die met Powered by TINC aan Cosmic Radio is verbonden. “Het is ook zo’n rijk onderwerp, dat je vanuit zoveel verschillende kanten kunt belichten. Radio is ook kosmische straling, is ook licht, is ook geluid… maar er zitten ook sociale, culturele en politieke aspecten aan.” Om de veelheid van radio te bekijken, werkte het collectief ook samen met andere makers en natuurkundigen die gespecialiseerd zijn in donkere materie. Het eerste deel van dit onderzoek kreeg vorm als een sonische installatie, een korte film en live radio uitzending, die getoond werd op het STRP Festival eind maart, en ook een talk bij het Van Abbemuseum.

Onderzoek als vrije jazz
De komende maanden werkt de Shock Forest Group aan het tweede gedeelte van hun onderzoek, dat in oktober/november te zien zal zijn op het terrein van BioArt Laboraties in Eindhoven. Waar kosmische achtergrondstraling, de oudste elektromagnetische straling in het universum, de focus had tijdens het eerste gedeelte van het onderzoek, zal het onderzoekscollectief nu duiken in de ecologische link met radio. Veenstra: “Je kunt hierbij denken aan bomen die werken als antennes, via ondergrondse schimmeldraden communiceren zij met elkaar. Dat is mijn eerste associatie erbij. Maar of dat ook echt is waar de Shock Forest Group op uitkomt, dat zal moeten blijken.” Want net die openheid, het met een vrije blik kijken naar een onderwerp en je bevindingen, al lerende, vertalen naar een vorm, typeert dit onderzoekscollectief. “Dat is het grillige en het mooie van de Shock Forest Group”, vervolgt Veenstra. “Je moet hen zien als een free jazz improviserende band, niet als een orkest dat een partituur krijgt en gaat spelen. Creatieve mensen moeten de head room, de ruimte, krijgen om te kunnen spelen. Dat maakt dat ze met iets bijzonders kunnen komen.” Hoé het kunstwerk er dit najaar uit komt te zien, wordt dus een grote verrassing, maar één gegeven ligt in ieder geval vast: er zal een sonisch component in zitten.

Vertrouwen
Cosmic Radio is dus eigenlijk niet alleen een onderzoek naar radio, maar ook naar het onderzoek doen an sich. Wat gebeurt er als je verschillende mensen vanuit hun unieke perspectief naar hetzelfde fenomeen laat kijken? En ze de ruimte geeft om met iets te komen, zonder ze al te veel te sturen? “Binnen de muziekwereld bieden we normaal gezien concrete ervaringen: een festival of een concertticket. Nu zetten we deze mensen bij elkaar en we worden verrast door waar ze mee komen. Dat vergt veel vertrouwen van de partners en het mooie is: dat krijgen we”, zegt Telderman. “We zijn enorm dankbaar dat een partner als Brabant C er al vanaf het begin vol enthousiasme in is gestapt.” Deze manier van werken smaakt naar meer: Veenstra wil de komende jaren vaker ‘bijzonder internationale gezelschappen en makers’ uitnodigen naar Brabant voor een residentie. De Amerikaanse componist (en gitarist van The National) Bryce Dessner heeft al toegezegd. “Eindhoven is voor muzikanten een toplocatie. Er zijn veel faciliteiten en ruimte voor innovatie, tegelijk lig je hier niet meteen onder een vergrootglas en is er ruimte voor experiment. Net zoals de Eindhovense ontdekking de radio de hele wereld over is gegaan, zo verdient ook ons Brabantse muziekklimaat wereldfaam.”

Meer over dit project? cosmicradio.nl